De NTM rijtuigen en locomotief

Origineel geschreven door H. F. Enter
Gepubliceerd in Hobby Bulletin, september 15e jaargang - 1962
Originele titel: De NTM herleeft

Men zegt wel eens, dat de romantiek uit ons leven verdwijnt en ik ben geneigd, dat ook te geloven. Wie gedwongen is grote afstanden per bus te moeten afleggen, zal moeten toegeven, dat het vervoer in ’n schokkend, stotend en rammelend vehikel, waarin de bankjes zo nauw zijn, dat men er niet in zal slagen contact met buurman of buurvrouw te vermijden, nauwelijks romantisch te noemen zal zijn.
Tot 1948 was er die romantiek in Friesland nog wel. De NTM, die veel heeft bijgedragen tot de ontsluiting van het platteland in Friesland, heeft in deze provincie een uitgebreid net van tramwegen gehad. Nog altijd vindt u enkele rudimenten van dit net terug, zij het, dat deze overgebleven lijnen overgenomen zijn of overgenomen worden door de NS en slechts voor goederenvervoer worden gebruikt. Ik noem u: Lemmer-Heerenveen, Steenwijk-Hijkersmilde/Gorredijk, Groningen-Drachten en Sneek-Bolsward.
De NTM, rijdend op normaalspoor, was een kleine spoorwegmaatschappij. Wel slingerde de lijn steeds door de straten van de dorpen of stadjes, maar daarbuiten lag de baan naast de weg of geheel apart en hoewel de trams vaak lang en zwaar waren, werd er over het algemeen behoorlijk hard gereden.
Bedroeg de maximum snelheid wettelijk 60 km/u, het locomotievenpark was wel van dien aard, dat men die snelheid ook haalde en ook nog wel eens meer. De mooiste machines welke naar mijn smaak ooit voor tramwegen werden gebouwd waren de locomotieven van Maffei, waarvan er twee (nos. 7 en 8) voor de NCS werden gebouwd en de rest (nos. 51-63) voor de NTM bestemd waren.
Niet alleen, dat het bijzonder fraaie locomotieven waren, ze trokken, dat het een lieve lust was en liepen zelfs bij hoge snelheden op een slechte baan nog rustig. Daarbij maakten ze een bijzonder vinnig geluid en ik kan u verzekeren, dat er sprake was van romantiek, als men voor enkele guldens met de boot van Koppe uit Amsterdam vertrok voor een nachtelijke tocht naar Lemmer, waar men dan de boottram naar Groningen aantrof. Die tram was een echte sneltram, vooral in de zomermaanden van aanzienlijke lengte en dan ook dikwijls getrokken door twee Maffei’s. Luid fluitend slingerde deze boottram dan door de dorpjes, waar iedereen er altijd even naar uitkeek.

De redactie kreeg de tekeningen en foto’s van de Maffei in handen door bemiddeling van de heer H.J. Wervers uit Utrecht en ik deel hun mening, dat hier een prachtig voorbeeld voor een modelbaan aan u wordt voorgesteld.
Kent u het bijzonder aardige boek van Ir. S. Overbosch: „De stoomlocomotieven der Nederlandse Spoorwegen”? Het is een bijzonder interessant, rijk geïllustreerd boekje, waaruit ik de navolgende gegevens over deze pracht-locomotieven haal.

NCS 7-8 in dienst 1914
NTM 51-85 in dienst 1915
NTM 59-63 in dienst 1930
D nos. 7 en 8 NCS liepen op de tramlijnen Nunspeet-Elburg-Zwolle en Kampen.
De NTM gebruikte de Maffei’s speciaal voor de zware personen- en goederentreinen op de lijnen Groningen-Drachten en Leeuwarden-Drachten.
Ook reden ze op NS-lijnen, b.v. Leeuwarden- Sneek, Leeuwarden-Veenwouden e.a.
De machines hadden een volbezette oververhitter, maar geen voorwarmer en voe- dingwaterreiniger.
Dom van blank messing, schoorsteenrand roodkoper - kleur bij NCS: okergeel. Bij NTM: groen met zwarte biezen. Spoorbreedte: 1435 mm.
Stoomspanning: 12,4 kg/cm².
Ketelmiddellijn: 1000 mm.
Cilindermiddellijn: 320 mm.
Stoomverdeling: Walschaert.
Gewicht dienstvaardig: 21550 kg.

Hoewel klein op HO-schaal (1 :87) lijkt het mij toch mogelijk een motor in te bouwen.
Enkele foto’s laten u zien, hoe mooi deze locjes waren. Op de hoofdlijnen maakte de NTM gebruik van bijzonder brede rijtuigen, die ook zeer goed liepen. Ik vond van deze rijtuigen ook nog tekeningen en het lijkt mij goed, deze ook aan u voor te zetten. Loc en rijtuigen horen bij elkaar. Denkt u er om: de loc heeft buffers en treinkoppeling maar ook trambuffer en -koppeling *) (De NTM vervoerde spoorwagens over zijn lijnen voor goederenvervoer zonder overlading).
De rijtuigen hebben alleen tramkoppeling.
Helaas ontbreken mij tekeningen van een bagagerijtuig van de NTM. Misschien beschikt een van onze lezers over zo’n tekening. Dat hij spreke!
In ieder geval kunnen onze tramliefhebbers hun hart ophalen. Er is een prachtige landschapsstoffering bij te maken en wat zeer belangrijk is bij modeltrams: u kunt met krappe bogen werken waardoor uw baanontwerp minder plaats inneemt dan bij een imitatie-hoofdbaan.
Probeer eens de NTM te doen herleven! U zult er geen spijt van hebben.