Automatic-rock.nl

Hoewel Nederland en België relatief klein van oppervlakte zijn, is de totale lengte van alle hekken die er staan vele tienduizenden kilometers. Niet zo verwonderlijk als u zo om u heen kijkt: Hekken rond sier- en moestuinen, woningen, bungalows, vakantiehuisjes en noem maar op. U kunt hekken tegenkomen in de meest uiteenlopende vormen; houten, metalen en betonnen, van foeilelijk en verwaarloosd tot een lust voor het oog en goed verzorgd. Heeft u soms ook een stukje grond waaromheen wat palen staan met draad ertussen gespannen? Dan is er ongetwijfeld iets beters van te maken. En als u inderdaad aan de slag gaat, kiest u natuurlijk hout voor uw hek, omdat dit materiaal nu eenmaal het meest past hij de natuur (grond, bomen, bussen, bloemen enzovoort). In dit artikel vertellen we u alles over houten hekken: mogelijkheden, duurzaamheid, houtsoorten, afwerking en onderhoud, en allerlei bouwtips.

Het aantal typen waarin houten hekken voorkomen, is ongelooflijk groot. Dit vindt zijn oorzaak in het feit dat velen zich ongebreideld in vindingrijkheid kunnen uitleven bij het bepalen van de vorm van een hek. In grove lijnen gaan we eens na welke typen we zo kunnen onderscheiden. Dat zijn in de eerste plaats de lage tot middelhoge hekken, waarvan de hoogte varieert van ongeveer 50 tot 150 cm, en de hoge hekken, die een hoogte hebben van circa 150 tot 200 cm. Vervolgens kan een hek een open en een gesloten karakter hebben; de laatste uitvoering geeft natuurlijk wat meer privacy. Verder kun de beplanking van een hek horizontaal, verticaal en diagonaal lopen. Tenslotte kunnen we nog onderscheid maken tussen hekken met een zogenaamde rustieke en hekken met een strakkere vormgeving. Voor de rustieke hekken wordt vaak gebruik gemaakt van rondhout of halfronde stammetjes en van ongekantrechte planken (hierbij lopen de zijkanten niet evenwijdig en is nog boomschors zichtbaar). Voor hekken met een strakkere lijn wordt gekantrecht hout toegepast(planken en balkjes waarbij de zijden evenwijdig lopen). Voor de lengte-, breedte- en diktematen kunt u zich altijd het best oriënteren bij de plaatselijke houthandel. Bij dit artikel treft u een aantal afbeeldingen aan die bedoeld zijn om u een idee te geven welke hekvormen er zoal zijn, hoewel het aantal mogelijkheden uiteraard vele tientallen malen groter is.

Voor degenen die het zelf maken van een hek niet aandurven, bieden de prefab-hekken grote uitkomst. Dit zijn bouwpakketten van hekken, die men aan de hand van een montagehandschrift zelf kan plaatsen. De onderdelen van zo'n pakket zijn in de fabriek reeds tot en met het gebruiksklare stadium vervaardigd. Er zijn op dit gebied enkele firma's die voortreffelijk materiaal leveren. De firma Heras te Oirselt levert een omvangrijk assortiment: lage hekken met horizontaal of verticaal lopende planken, in combinatie met wit gemoffelde stalen paaltjes en regels; geimpregneerde houten hekken; de bekende schaar- of kruishekken (in Duitsland noemen ze zo iets Jägerzaun}; dichte hoge vlechtwerkkhekken van de tropische houtsoort azobé; kortom meer dan twaalf hek- en/of poorttypen. Andere firma's die ook een of meer hekken in bouwpakketvorm leveren zijn: Leunissen te Nuth; Faasse te Ede; Rustika te Nederhorst den Berg; Van Swaay te Den Bosch; Van der Sijde te Strijen; 't Houten Paard te Woudenberg; Rab te Bosschenhoofd; voorts verschillende houthandelaren en tuincentra. Zoals u ziet, zijn er dus heel wat mogelijkheden als u zelf niet in staat bent tot het ontwerpen en uitvoeren van een hek.

Duurzaamheid

Iedereen weet dat wanneer hout gedurende lange tijd aan ongunstige omstandigheden wordt blootgesteld, de mogelijkheid bestaat dat het wordt aangetast, gaat rotten, zoals dat heet.Dit aantasten van het hout woedt veroorzaakt door bepaalde schimmels die op of van het hout leven. Voor dit proces is echter altijd zuurstof en een bepaalde vochtigheid van het hout nodig. Bij extreem hoge of lage temperaturen gedijen de schimmels niet; ze zijn echter bijzonder taai en zodra de omstandigheden weer gunstig voor hen worden, zetten ze hun sloperswerk voort. De weerstand van het hout tegen aantasting door schimmels en insekten is niet voor alle houtsoorten gelijk. Aan de hand van praktijkproeven kan het hout dan ook worden ingedeeld in vijf duurzaamheidsklassen. Bij elke klasse wordt dan weer bij benadering de gebruiksduur aangegeven onder de volgende omstandigheden:

• A Onbeschermd hout in voortdurende aanraking met vochtige grond.
• B Onbeschermd hout dat is blootgesteld aan weer en wind.
• C Verduurzaamd (geconserveerd) hout of hout dat door verf of andere middelen wordt beschermd tegen vocht en weersinvloeden.

Een en ander wordt in onderstaande tabel aangegeven.

Voorts noemen we de bekendste Europese, Ameriknanse en tropische houtsoorten. Tevens vermelden we de duurzaamheidsklassen waartoe deze soorten behoren.

Klasse I: afrormosia, afzelia, azobé, basralocus, iroko, merbau, peroba de campos, teak, wengé.

Klasse II: alerce, Californisch redwood, eiken, sipo-mahonie, donkerrode meranti, western red cedar.

Klasse III: Amerikaans grenen, lariks, Oregen pine, yang.

Klasse IV: dennen, Europees grenen, hemlock, iepen, limba, Parana pine, vuren.

Klasse V: berken, beuken, essen, linden, populieren.

Welke houtsoort u voor een tuinhek moet gebruiken, lijkt ogenschijnlijk een moeilijke vraag, maar het antwoord hierop valt in de praktijk erg mee. Goede hekken kunnen worden gemaakt van de eenvoudigste houtsoorten, zoals vuren en grenen. Wie er meer geld voor overheeft, kan denken aan prachtige Amerikaanse houtsoorten als alerce, redwood en red cedar, of tropische houtsoorten als afzelia, iroko, merbau of mahonie enzovoort. Wie toevallig in de waterbouwkunde werkzaam is, weet wel aan onverwoestbare paaltjes van azobé te komen, en wie van een boseigenaar een stammetje gezaagd eikehout kan overnemen, kan daar ook zijn voordeel mee
doen.
Wel moet u één ding goed onthouden: wanneer hout wordt gebruikt dat van zichzelf niet zo'n hoge natuurlijke duurzaamheid heeft (bijvoorbeeld behorend tot de duurzaamheidsklassen V, IV en III), dan is het noodzakelijk deze duurzaamheid te verhogen door het toepassen van bepaalde conserveringsmiddelen. Dit is vooral zeer belangrijk voor palen die gedeeltelijk de grond in gaan. Dergelijke palen, meestal van grenen, maar ook wel van lariks of van vuren, worden door een aantal bedrijven in verschillende lengtes en diameters kant en klaar geconserveerd verkocht. Voor het verduurzamen gebruikt men bijvoorbeeld creo­sootolie en bepaalde conserverende zoutoplossingen. De gecreosoteerde palen hebben een donkerbruine kleur,laatstgenoemde zijn groenachtig.

Bij de bouwmarkten en tuincentra is geïmpregneerd hout verkrijgbaar voor een redelijk prijs. Het is hout met een groenachtige kleur. Dit hout is makkelijk te verwerken, en kan daarna in de buitenbeits gezet worden (transparant of dekkend). Dit geeft niet alleen een extra bescherming, maar u kunt ook een klaar naar uw smaak kiezen.

Worden palen toegepast van houtsoorten uit de duurzaamheidsklasse I of II, dan is een speciale behandelling niet nodig, omdat ze toch wel lang genoeg mee zullen gaan. Indien u over palen beschikt die u zelf wilt conserveren, dan kunt u deze het best rechtop in een blik of drum plaatsen, dat is gevuld met een goed houtverduurzamingsmiddel. Vanzelfsprekend dient het gedeelte van de palen dat onder de grond komt, en ook dat up de grens bodem/lucht, goed met het middel geïmpregneerd te zijn; het is voldoende als het conserveringsmiddel enige uren de tijd heeft om in het materiaal te dringen. Hekplanken en verbindingsregels kunnen indien nodig enkele malen royaal met een verduurzamingsmiddel worden bestreken, waarbij u het kopse hout voldoende moet laten opzuigen.
Als conserveringsmiddel kunt u onder andere gebruik maken van produkten op basis van pentachloorfenol. Het laatste produkt is meestal kleurloos en heeft als voordelen dat het goed in het te bewerken materiaal dringt, giftige stoffen bevat tegen schimmels die het hout aantasten, terwijl bovendien de mogelijkheid bestaat het hout na voldoende droging van het inpregneringsmiddel af te werken met verf, buitenbeits enzovoort. Hekplanken overigens leiden een gunstiger bestaan dan palen, die het in de grond zwaar te verduren hebben. Planken worden omgeven door lucht; als het hout vochtig, is, bijvoorbeeld na een regenbui, zorgt de wind ervoor dat het weer droog wordt geblazen. Wel moet u zorgen dat het water gemakkelijk kan weglopen, door paaltjes en planken af te schuinen. Samenvattend kunnen we gerust stellen, dat een met verstand gemaakt houten hek tientallen jaren mee kan gaan.
Het afwerken van de oppervlakte van hout dat aan weer en wind is blootgesteld, heeft voor de niet-duurzame houtsoorten in de eerste plaats tot doel het hout te beschermen tegen weersinvloeden. De houtsoorten uit de duuezaamheidsklassen I en II hebben deze bescherming in feite niet nodig, maar zullen dan wel door invloed van zon, regen en wind geleidelijk vergrijzen. Daarnaast kunt u het houtwerk door een oppervlakteafwerking een esthetisch verzorgd aanzien geven. Dit laatste geldt eigenlijk voor alle houtsoorten, daar het vergrijzen van het hout ook niet zo fraai is. Aangezien er de laatste jaren een zekere voorkeur is ontstaan voor transparante afwerksystemen, laten we de mogelijkheden op dit gebied de revue passeren. Dekkende verfsystemen laten we buiten beschouwing, omdat deze naar wij aannemen voldoende bekend zijn.

Vernis

Blanke lak is wel de oudste en bekendste transparante afwerking van hout. De kleur van het hout wordt door vernis verdiept en de structuur komt mooi naar voren. Een goede buitenvernis die wordt aangebracht op glad bewerkt en goed droog hout met niet te scherpe kanten, houdt 1 à 2 jaar stand. Wel moet dan een voldoend aantal lagen met kennis van zaken werden aangebracht. Het onderhoud brengt nogal wat zorgen, tijd en kosten met zich mee, zodat wij deze afwerking minder geschikt achten voor tuinhekken en stellig niet voor de afwerking van rondhout en brede (rustieke) ungekantreeh­te planken.

Oliecomposities

Ook bij transparante oliecomposities blijven kleur en structuur van het hout behouden. Met vier lagen krijgt u een gladde en gave afwerking, mits het hout natuurlijk goed glad is bewerkt. Het effect is als dat van blanke lak. De bescherming duurt 1 à 1,5 jaar, daarna moet het oppervlak licht geschuurd en weer geolied werden. Het onderhoud is veel eenvoudiger dan met vernis, zodat we kunnen stellen dat een dergelijk produkt vooral op fraaie, strakke hardhouten hekken wel toegepast kan werden. Een bekend merk is Benarolie.

Houtverduurzamingsmiddelen met eigen kleur

Met deze groep middelen is het mogelijk eenvoudige houtsoorten, ook ongeschaafde delen, zodanig te behandelen, dat weinig onderhoud nodig is, terwijl toch een acceptabel aanzien wordt verkregen. Een van de beste houtverduurzamingsmiddelen is de creosootnlie. Ermee geïmpregneerd hout krijgt een donkerbruine tot zwarte kleur. Nadelen zijn, dat het hout vettig aanvoelt, afgeeft en lange tijd sterk ruikt naar creosoot; het hout kan niet werden overgeschilderd. De impregneerkosten zijn laag en het onderhoud is vrijwel nihil. Zou de kleur na jaren te veel verbleken, dan kunt u met een eenvoudig produkt als carbolineum overstrijken. Verder noemen we de conserveerzouten (Wolmanzout, Boliden, Celcure), die vure- en grenehout een groenachtige kleur geven. Door vochtopneming tijdens het impregneren zwelt het hout; gedurende het drogen kan lichte scheurvorming optre­den. Na een paar jaar gaat de groenachtige kleur verbleken, maar met een transparant of dekkend afwerkingssysteem kan een bepaalde kleur worden behouden. Zowel het creosoteren als het impregneren met consesveerzouten geschiedt in daartoe geoutilleerde bedrijven.
Met carbolineum behandeld hout (door dompelen of strijken) krijgt een bruine kleur. Het voelt vettig aan, geeft af en ruikt vrij sterk. Het behandelde hout kan niet worden overgeschilderd. De bruine kleur wordt geleidelijk lichter en van tijd tot tijd dient u dus weer eens een nieuwe laag aan te brengen. Ook zijn er carbolineumsoorten in andere kleuren verkrijgbaar, zoals rood, geel, groen en oranje. Met kopernaftenaat krijgt vure- en grenehout een groene kleur. Het geeft niet af en is reukloos. Het behandelde hout is desgewenst later over te schilderen. Hoewel kopernaftenaat geen specifiek afwerkmiddel is, wordt het als zodanig weleens gebruikt voor eenvoudig houtwerk, zoals hekken, posten en schuttingen. Prijs en onderhoud zijn laag.

Transparante beitsen voor buitenwerk

Deze beitsen hebben de laatste jaren bijzonder veel opgang gemaakt. Veel merken bevatten houtverduurzamende bestanddelen, zodat dit type beitsen door de combinatie van afwerk- met houtverduurzamingsmiddel speciaal geschikt is voor houtsoorten die van nature niet duurzaam zijn, zoals vuren, grenen, herken enzovoort (zowel geschaafd als ongeschaafd). Ook op duurzame houtsoorten kunnen ze natuurlijk wel worden toegepast. Door de aard van deze beitsen blijft niet al te glad bewerkt hout altijd wat ruw aanvoelen. Het esthetisch effect is afhankelijk van het gehalte aan vaste stof, de toegepaste kleur en aanbrengtechniek. Behalve in diverse transparante houtkleuren (bijvoorbeeld noten, teak, grenen, redwood) worden sommige merken eveneeens in groene, blauwe, gele en ook in zwarte kleur geleverd. Zwart heeft vanzelfsprekend een meer dekkend karakter. De prijs is afhankelijk van merk, aantal behandelingen, eventuele nabehandelingen enzovoort; maar in het algemeen zijn de kosten gering. De onderhoudstermijn hangt evenals bij andere behandelingswijzen van veel factoren af. Voor de transparante beitsen wordt deze geschat op 2 jaar voor naaldhout en op 1 à 1½ jaar voor loofhout. Donkere afwerkingen gaan langer mee dan lichtgekleurde. Het onderhoud kunt u zelf op eenvoudige wijze uitvoeren, zodat deze beitsen stellig zijn aan te bevelen, Bekende merken zijn: Bondex, Sadolins, Gorilac, Impralasur, Xyla-decor, Tokoleum, Rentoline, Prewood, Preserfine, Elastoline, Transol, Pehalin-edelhout, Pentorex, Drywood, Exblabeits, Rubbel THB, Oxan-kleurconservering en andere.

Bouwtips

Voordat u tot het plaatsen van een hek overgaat, dient u even te onderzoeken of dat niet op bezwaren stuit van bouw­en woningtoezicht in uw gemeente of van buurman. Zo nodig met uw buurman overleggen of hij ermee akkoord gaat dat het hart van het te plaatsen hek precies op de erfscheidingslijn komt te liggen. Mocht hij dat niet goedvinden, dan plaatst u de palen tegen die lijn. Vervolgens gaat u een ontwerp op papier zetten, keurig op schaal getekend, met alle maten erbij en gegevens omtrent houtsoort, eventuele conservering, oppervlaktebehandeling, bevestigingsmiddelen enzovoort. Daarna maakt u een lijst van alle benodigde materialen, waarna u kunt gaan inkopen. De lengte van de palen bepaalt u door de hoogte van het hek bij de diepte van de ingraving te tellen. Als vuistregel kunt u daarbij aanhouden, dat de diepte van de ingraving ongeveer de helft moet bedragen van de hoogte van het hek. Voor een 120 cm hoog hek is dus een paal nodig met een lengte van circa 180 cm. Bij heel lage hekken gaat dit regeltje niet goed up en moet u de ingravingsdiepte langer nemen dan de helft van de hekhoogte.

Wat betreft de zwaarte van de palen kunnen we stellen dat 10 x 10 cm voldoende sterk is voor de meeste hekken. Voor hekken met een verticale bekleding kunnen ook wel palen van 5 x 10 of 6 x 10 cm worden gebruikt, omdat in deze gevallen eerst dwarsregels van ongeveer 5 x 7 cm moeten worden aangebracht. Overigens is de zwaarte van de palen afhankelijk van de hekhoogte en de onderlinge afstand tussen de palen. De genoemde afmeting van 10 x 10 cm past bij een paalafstand van circa 2 meter en een hekhoogte van 90 tot en met 180 cm. Bij lagere hekken kunnen de afmetingen wat geringer zijn, bijvoorbeeld 9 x 9 of 8 x 8 cm; bij hekken met een hoogte van zo rond de 200 cm kunt u het best palen gebruiken van 12 x 12 cm. Paalkoppen kunt u op verschil--lende manieren (afbeelding 1) afschuinen, waardoor het regenwater er gemakkelijker af kan lopen. Ook is het mogelijk artistieke neigingen te botvieren door de kop van de palen te profileren. Om een recht hek te krijgen dienen we de palen nauwkeurig in het gelid te plaatsen. Daartoe eerst de eindpalen kaarsrecht (waterpas of schietlood gebruiken) en op gelijke hoogte stellen. Daarna een hulplijntje over de beide paalkoppen spannen en de tussenpalen plaatsen. Op afbeelding 2 worden drie manieren getoond om palen vast in de grond te zetten. Bij stevige grond is de simpelste methode aarde of grind, of aarde vermengd met grind, stevig rond de paal vast te stampen. Onder in het gat kunt u het best een tegel leggen. Lange palen kunnen ook worden verankerd met dwarsklampen (een zogenaamd grondkruis). Het gebruiken van beton zal in de regel niet nodig zijn. Ook de planken die u voor een verticale bekleding van een hek gebruikt, kunnen op verschillende manieren (afbeelding 3) worden afgeschuind. Tenslotte raden we u aan bevestigingsmiddelen als spijkers, schroeven, houtdraadbouten of slotschroeven toe te passen die vervaardigd zijn van een corrosiebestendig materiaal, bijvoorbeeld thermisch verzinkt. Bij het toepassen van onbeschermd materiaal kan met menie en verf roestvorming worden voorkomen.