Automatic-rock.nl

Dit is echt een idee uit de tijd dat alleen de universiteit en het leger een computer bezat. Inmiddels is zoiets als dit makkelijk met de computer of microcontroller te maken. Ook Busch en Conrad leveren schakelingen om verkeerslichten of overweg-signalering te maken.
Ik heb dit artikel toch online gezet omdat ik denk dat dit een leuk systeem is om op een mechanische wijze verlichting aan te sturen.

Voor een knipperlicht bij een overweg kunnen wij gebruik maken van in de handel verkrijgbare contactgevers (Faller bijv.), die met een enigszins na te stellen frequentie het waarschuwingssein laten knipperen. Willen we het natuurgetrouwer doen met rode en groene lampen, welke laatsten half zo snel knipperen als de eersten, dan hebben we niet genoeg aan deze contactgevers, aangezien ze niet precies op tijd zijn in te stellen en ook omdat de instelmogelijkheid niet zo groot is, dat men de knippertijd kan halveren of verdubbelen.

Gaan we ook nog een kruispunt van verkeerslichten voorzien, dan komen we helemaal niet meer uit deze puzzle. Een verkeerslichtinstallatie is nl. nogal ingewikkeld door het gele licht dat wel tussengeschakeld dient te worden bij het overspringen van groen op rood, doch niet van rood op groen. De beste oplossing is een met constante snelheid in een richting draaiende schakelwals met sleepcontacten. Wij hebben zo'n apparaat gebouwd en meteen maar uitgebreid met een knipperlicht-installatie voor een overweg (snel rood en langzaam groen licht) en een lichtreclame met tien a twaalf letters.

Benodigdheden

De eigenlijke schakelwals bestaat uit een deegroller: een houten rol waardoorheen een houten as met aan weerszijden een handvat. De rol is gedraaid en dus mooi rond en het gat in de lengte komt ook goed van pas. We verwijderen eerst de houten as door een van de handvatten af te zagen. Onze rol is 220 mm lang en heeft een doorsnede van 60 mm. Verdere benodigdheden :

• 2 grote tandwielen, Meccano nr 27B, 133 tanden, 90 mm Ø
• 1 tandwiel, Meccano nr 31, 38 tanden, 25 mm Ø
• 1 wormwiel, Meccano nr 32, 12 mm Ø
• 1 naafbuswiel, Meccano nr 24B, 34 mm Ø ,6 gaats
• 4 kragen met stelschroef, Meccano nr 59
• 2 assen, Meccano nr 13, lengte 290 mm
• 1 as, Meccano nr 16B, lengte 75 mm
• 1 montagestrip, twee rijen aansluitingen die onderling 20 mm van elkaar staan, afstand nippels 10 mm
• 1 trekveertje, ongeveer 500 gram trekkracht, ongeveer 5 cm lang
• 1 stukje plaatijzer of messing, 1 mm dik, ongeveer 15 X 45 cm
• 1 stukje zacht messing of roodkoper, 0.7 mm dik, 20 x 20 cm
• 1 plaatje multiplex, 20 mm dik, ongeveer 10 X 30 cm enkele houtschroeven en radiomontageboutjes
• 1 gelijkstroommotortje, 12 volt, indien mogelijk langzaam draaiend
• 1 Siemens „vlak"-gelijkrichter B30/C1000
• 1 draadgewonden potentiometer, liniair, 50ohms
• 1 Vitrohm instelbare weerstand, 6 watt, 50ohms
• 1 zekeringhouder met zekering 0.7 ampere
• 2 meter messing- of bronsdraad, 1 mm dik
• 1 voedingstransformator, ongeveer 10 a 12 volt, 2 ampere
• 1 elektrolytische condensator, 25 uF, 25 volt (Philips, Ducati o.i.d.).

Gereedschap: spiraalboortjes van 3 en 4 mm, een rattestaartje (rond metaalvijltje), soldeerbout, montagedraad, schroevedraaiers en fijne metaalfiguurzaagjes met beugel. Het verdient aanbeveling het messingplaat niet dunner te nemen dan is aangegeven, bij het uitzagen gaat het zaagje anders „hakken".

Rol en steunen (fig. 1)
Aan een uiteinde van de rol bevestigen we een van de twee grote tandwielen, zo precies mogelijk in het midden. Het beste kan men de schroeven draaien in de langwerpige gaten, zodat later nastellen mogelijk is. Aan de andere kant naafbuswiel met 6 gaten monteren en een van de lange assen door de rol steken. Door draaien het midden zoeken en dan de houtschroeven vastzetten. De as aan beide einden evenver laten uitsteken en met de schroefjes van de wielen vastzetten. Van messing- of ijzerplaat van 1 mm dik de twee zijsteunen volgens de tekening maken. Een steun heeft een uitwas, waar de motor komt te zitten. Aan de onderkant op de plaats van de stippellijn omzetten en de gaten boren. De aangegeven plaatsen moeten zeer nauwkeurig worden aangehouden omdat anders de tandwielen niet goed in elkaar grijpen. Voor de assen gaten boren van 4 mm 0, voor de boutjes en schroeven is 3 mm 0 wel voldoende. Met het rattestaartje de gaten bijvijlen.
De andere tandwielen monteren als op tekening aangegeven. Het wormwiel wordt op de motoras gemonteerd. Wanneer de as te dun is moet deze eerst worden opgedikt door er busjes overheen te schuiven van messingpijp (eventueel oude ballpointvulling). Op de draaipunten wat olie, op wormwiel een beetje kogellagervet.
De steunen worden met houtschroeven op de grondplaat vastgezet. De afstand tussen de steunen moet zo zijn dat de rol er precies tussen kan draaien. Op beide aseinden wordt een kraag met stelschroef vastgezet om zijdelingse verschuiving te voorkomen. Het kleine steuntje dient om de as waarop het andere grote tandwiel en het kleine tandwiel zitten, horizontaal op zijn plaats te houden. Deze as ook met kragen met stelschroef op zijn plaats houden. Het kleine steuntje is ongeveer van dezelfde vorm als de grote steunen, doch is iets lager.
De motor moet verstelbaar worden gemonteerd. In de zijkant van het motorhuis twee gaatjes boren en voorzien van schroefdraad 3 mm. In de steun worden twee gaten geboord die overeenkomen met de gaatjes in het motorhuis. Het gat dat het dichtst bij het wormwiel zit, wordt langwerpig uitgevijld zodat de motor, wanneer we de bevestigingsboutjes iets losdraaien, op en neer bewogen kan worden waarbij het wormwiel vrij kan komen van het grote tandwiel om de installatie met de hand te kunnen doordraaien (bij onderhoud of reparaties).

Sleepcontacten (fig. 2)
Bij een radiohandelaar kopen wij een stuk „weerstandmontagestrip" met twee rijen soldeernippels. De nippels zitten precies 1 cm van elkaar en de rijen op een afstand van 2 cm. In het midden zitten een paar gaatjes voor montage op een latje van ongeveer 1,5 X 1,5 cm, 21 cm lang. Aan dit latje worden twee haaks omgebogen steuntjes bevestigd met gaatjes erin die corresponderen met de gaatjes in de steunen waarin de rol draait. Een van de steuntjes iets langer maken en het uiteinde voorzien van een gaatje waarin een trekveer komt die op de grondplaat door een schroefoogje wordt vastgehouden. Het messing- of bronsdraad knippen we af in lengtes van 10 cm. Elk stuk draad wordt op twee tegenover elkaar liggende nippels gesoldeerd, netjes „in het gelid". Hierna afknippen op de juiste lengte (9 cm) en 1,5 cm van de bovenkant iets ombuigen naar de wals toe. Alle contacten moeten de wals raken. Onderaan de sleepcontacten worden soepele draadjes gesoldeerd die naar een montagestrip op de grondplaat lopen, van waaruit de dikkere draden naar de lampjes enz. gaan.

Bekleden van de rol (fig. 3)
De tekening is op de helft van de ware grootte. Wanneer we het zachte koper hebben uitgezaagd moeten de uiteinden, wanneer het om de wals gevouwen wordt, elkaar precies raken. Wanneer we messing gebruiken verdient het aanbeveling om het na het uitzagen boven een gasvlam goed te verhitten en langzaam af te laten koelen. Dit verhoogt de buigzaamheid. Hier en daar gaatjes boren voor het vastzetten op de houten rol met kleine koperen spijkertjes. De wals moet altijd in dezelfde richting draaien, anders wordt de schakeling verstoord en kunnen de sleepcontacten blijven haken. Heeft u een deegroller van een afwijkende dikte dan moeten de maten van het messing hieraan worden aangepast. Echter dezelfde verhouding aanhouden in onderlinge lengten. Het beste kan men de zaak op een stevig stuk tekenpapier op ware grootte tekenen, uitknippen en om de wals heenvouwen. De omtrek van de wals is 22/7 maal de middellijn.

Het elektrische gedeelte (fig. 4)
De voedingstransformator is in ons geval de trafo van een Erres verwarmingsdeken. Deze trafo levert 7-10-12 volt bij 2 ampere en wordt gebruikt voor de aandrijving van de motor en de voeding van verkeers- en knipperlichten. Deze lampjes zijn zgn. „rijstekorrellampjes" die een spanning kunnen verdragen van 16 volt en weinig stroom vragen. De gelijkrichter is een Siemens „vlakgelijkrichter". Deze wordt plat op de grondplaat geschroefd. Over de gelijkstroomuitgangsklemmen een condensator schakelen (25 volt, 25 uF) en in serie met de motor een vaste weerstand opnemen van 50 ohm, 3 watt en een draadgewonden potentiometer van 50 ohms om de snelheid van de wals (2-10 omw./min.) nauwkeurig te kunnen instellen. Een zekering van 0.8 ampere completeert de zaak.
Op de draaiende punten een beetje olie en de segmenten van de wals heel licht insmeren met een elektrisch geleidende olie (Electro-lube by.). Indien mogelijk het apparaat stofvrij opstellen.
Als aandrijfmotor moeten we een langzaam draaiend exemplaar kopen of een motortje met aangebouwde vertraging, b,v. een Uniperm motortje.

Toepassingen (fig. 5 en 6)
In fig. 5 is het schema van de verkeerslichten getekend. Van alle verkeerslichten de nulleider doorverbinden. De tegenoverelkaar liggende lampjes doorverbinden (parallel schakelen). De lampjes met de corresponderende aansluitstrippen van de schakelwals verbinden (zie fig. 5).
De aansluiting van de overwegknipperlichten is in fig. 6 weergegeven. De cijfers 1, 8 en 9 corresponderen met die van de aansluitstrip van de schakelwals. In de getekende stand knippert het rode licht snel. Slaat het relais om dan zal het groene licht langzaam knipperen. Voor de aansluiting van het relais verwijzen we kortheidshalve naar de aanwijzingen die bij de verpakking zijn gevoegd.