Automatic-rock.nl

De toepassingen van kunstharsen nemen vandaag de dag snel toe. Ook in de model bouwwereld is dit materiaal reeds enige tijd doorgedrongen en dat is niet verwonderlijk, want het is gemakkelijk en snel te verwerken.

Perspex (ook wel plexiglas genoemd) is een prettiger in de mond liggende vertaling van poly-methylmetacrylaat. Het is verkrijgbaar in platen van verschillende dikten, beginnend met één mm, en het wordt vaak gebruikt als verpakkingsmateriaal. Perspex is hard, licht van gewicht, maar gevoelig voor hitte. Het smelt niet op een bepaalde temperatuur, maar heeft een zogenaamd smelttraject, dat wil zeggen, bij ongeveer 100 graden Celsius begint het zacht te worden en te vervormen. U moet daarom bij zagen en boren, waarbij dus warmte ontstaat, beheerst met deze kunststof omspringen. Overigens is perspex eenvoudig met middelfijne metaalzaagjes -in de figuurzaagbeugel gespannen— te zagen. Als u gaat boren, kunt u het beste de plaats, waar het gat moet komen, met een gloeiende naald of spijker aangeven, zodat de boor niet kan wegschuiven Ook het werken met metaal vijlen is niet zo moeilijk. Het aan elkaar lassen van perspex gebeurt met dichloormethaan, een zeer vluchtig oplosmiddel van perspex.

Een graanwagen

Voor ons model in perspex hebben wij de keus laten vallen op de graanwagen, die de NS codeerde met CHGZ (Klik ook hier voor een betere tekening). De wagen heeft twee laadluiken in elke zijwand en aan elke kant een lostrechter in de vloer onder de deuropening voor het snelle lossen. Het gebruik van zakken voor het vervoer van graan is dus overbodig met deze wagen.

Een wagen bouwen van louter perspex is niet aan te raden. Perspex is licht van gewicht en een wagen uitsluitend uit dit lichte materiaal gemaakt zou slechte "rol"-eigenschappen hebben U doet er dan ook goed aan het gehele onderstel van messing of zink te maken en alleen de bovenbouw van perspex. We hebben het volgende materiaal nodig: plaat perspex (1,5 mm dik, eventueel 2 mm), figuurzaag met middelfijne metaalzaagjes, twee metaalvijlen (grof en fijn), kraspen (eventueel stalen punt in stifthouder), kleine blokhaak, liniaal, pincet, tangetje, klein waterverfkwastje, klein flesje (15cc) dichloormethaan (ook wel dichloor-methyl genaamd; uw drogist kan het voor u bestellen), enkele koffieroerhoutjes, dot watten, tinsoldeer zonder harskern, vloeimiddel voor het solderen, soldeerbout (ongeveer 120 watt), stukje messing of zink (1,5 mm dik en ongeveer 10 x 20 cm), stukje U-profiel-messing (2x3 mm en ongeveer 12 cm lang), rubberlijm, twee wielstellen, twee koppelingen en twee buffers of stoffeerdersspijkers.

Het bouwen

U begint met het afkrassen van de wanden van de wagen op het perspex, waarvoor u de doorzichtige plaat direct op de bouwtekening legt, uitgevoerd in de schaal van uw modelbaan (foto 1). Zoals op deze bladzijden nog apart is vermeld zijn bouwtekeningen op ware grootte in de schalen HO, TT en N bij ons bureau verkrijgbaar. Een eerste voordeel van perspex is het moeiteloos overtekenen van de maten van de tekening op het bouwmateriaal. Zorg daarbij dat uw oog zich steeds loodrecht boven de kraspen bevindt en dat u pas daarna de maten afzet; anders klopt het straks bij het monteren nét niet. Zo komen alle wanden op een rijtje: twee zijwanden en twee kopwanden (de breedte van de kopwanden vermindert u met tweemaal de dikte van de perspexplaat). Tussen de wanden houdt u 1mm open voor de zaagsnede. Nu krast u het plankenmotief in: met een tussenruimte van 2mm trekt u horizontale lijnen over de gehele lengte van alle wanden. Ook tekent u de plaats van de ver-stevigingsprofielen, de deur, de laadluiken, de ventilatieroosters en de buffers af. Bij het inkrassen van de bodemplaat moet u er rekening mee houden, dat van de lengte- en de breedtemaat tweemaal de dikte van het perspex afgetrokken wordt. Bij het uitzagen hebt u veel gemak van een donkere ondergrond, waardoor u de kraslijnen beter ziet. Nogmaals tekent u op het 1mm dikke messing of zink de bodemplaat, waarbij u precies dezelfde maten aanhoudt als bij de perspexbodemplaat. Na de kanten recht te hebben bijgevijld legt u op de metaalbodem de perspexbodemplaat. Nu houdt u achtereenvolgens de zijwanden —steunend op de tafel— goed haaks tegen de perspexbodemplaat (foto 2). Het penseeltje drenkt u in dichloormethaan en strijkt u snel langs de binnenwand, waar de twee stukken perspex elkaar raken (figuur A);

Fig. A
Dwars doorsnee perspex wagenbouw

daarna zachtjes blazen. Nadat u alles enige seconden hebt vastgehouden, zijn de onderdelen voorlopig stevig genoeg aan elkaar gelast. De kopwanden zet u nog niet vast. De metalen bodemplaat verwijdert u weer en u laat de perspexvorm verder drogen. Ondertussen kunt u op de metalen bodem de ligging van de assen en de stelbalk en het U-profiel in de lengterichting onder de wagen aftekenen. Bepalend voor de plaats van deze balk is de juiste maat van het gekochte wielstel. Het U-profiel op lengte van de bodemplaat afzagen en vastsolderen (foto 3) Steeds na het solderen alle resten van het vloeimiddel goed afwassen! Op de metalen bodemplaat met stelbalken legt u nu de reeds gedeeltelijk gemaakte perspexbouw van de bodemplaat en de twee zijwanden. Nu pas mag u de beide kopwanden —goed haaks en op de tafel rustend— met dichloor vastzetten tegen de bodemplaat en de twee zijwanden Weer even laten aandrogen, terwijl u op een strip zink of messing van ½mm de scheenplaten aftekent en de

Fig. B
Scheenplaten maten in mm (schaal H0)

asgaten boort. Ook nu alles achter elkaar optekenen en dan afwerken (figuur B). De metalen bodemplaat verwijdert u weer voorzichtig van de perspexbovenbouw. U ziet het: terwijl een gedeelte van de constructie droogt of doorhardt, bewerkt u steeds weer het andere gedeelte. Nu volgt een nauwkeurig karweitje: het vastsolderen van de scheenplaten. Door de hitteontwikkeling zou het U-profie! weer los kunnen laten. Maar daar weten we raad op. Met behulp van een flinke natte dot watten houdt u die kwetsbare plek koel. Nu bevestigt u snel de scheenplaten tegen het U-profiel (foto 4). Voor het vastzetten van de koppeling soldeert u een fijn schroefboutje vast op een plaats, die afhankelijk is van de gekochte koppeling (foto 5) Het onderstel is nu vrijwel klaar; nog slechts de wielen monteren en controleren of onze graanwagen goed loopt.

De detaillering

Voor het detailleren begint u eerst met de verstevigingslijsten, de deuren en andere perspex-onderdelen Daarvoor gebruikt u ongeveer een halve millimeter dik cellon, een doorzichtige, op perspex lijkende, doch veel buigzamere kunststof. Daarmee worden onder meer de boorden van nieuwe overhemden in model gehouden. Van dit materiaal snijdt u stroken van anderhalve millimeter. Met een fotosnijmes is dit zo gebeurd. Met de pincet houdt u een strookje cellon op de afgetekende plaatsen vast tegen de wand; een snelle kwaststreek met dichloor, droogblazen en klaar is Kees. Op deze manier legt u eerst alle liggende stroken vast, daarna de staande, zodat L-profielen ontstaan (foto 6). Zo zet u ook de schuifdeur vast, alsmede de laadluiken en de ventilatieroosters. Voor de laatste kunt u ook het minuscuul gedetailleerde rooster uit een oude radiobuis of heel fijn kopergaas gebruiken. Het dak zaagt u uit een dun stukje metaal, dat rondgebogen is om een passend (medicijn)flesje. U bevestigt het met rubberlijm op de kopwanden. Nu boort u de buffergaten, waarna u de buffer vastzet. Voor een prikje kunt u buffers kopen in de modelbouwhandel; u kunt ook een passende maat stoffeerdersspijker nemen, waarover u gedeeltelijk een isolatiekousje schuift. Tot slot moeten de scheenplaten worden gedetailleerd.

Ons model voltooid

Hoever u daarmee moet gaan, is een zaak, waarover heel wat modelbouwers reeds eindeloos hebben gedebatteerd U kunt met veel geduld (en moeite) de fijnste details in het verenpakket en de aspot aanbrengen, maar u kunt er ook net die optische indruk aan geven, dat zo voor het oog —althans op zekere afstand— het idee toch blijft bestaan Zo kunt u het verenpakket maken van een strookje van 2x2mm messing, dat u iets doorbuigt en naar de uiteinden af vijlt De aspot wordt gevormd uit een stukje U-profiel van 3mm. Ook deze elementen bevestigt u met een dun laagje rubberlijm aan de scheenplaat.

Het schilderen

Was het wagentje voorzichtig af met een lauw sopje. Nu kunt u het afschilderen. Persoonlijk heb ik goede ervaringen opgedaan met ETA-verf (een druppel vloeibaar afwasmiddel toevoegen), maar u kunt ook modelbouwverf kopen. Het perspex-gedeelte kunt u roodbruin maken, het onderstel donkergrijs en het dak in een bruingrijze mengkleur Niet te dik opstrijken; anders gaan de details verloren. Na droging met witte inkt de zijwanden beletteren met de fijnste tekenpen, die er maar is (Zie ook Vt, april 1965.) Is de wagen goed droog, dan het boven- en onderstel voorzien van een laatste laag doffe vernis.

Deze snelle bouwwijze is een gemakkelijk uitgangspunt voor het bouwen van andere wagentypes. De constructie van de onderbouw blijft dezelfde, zij het dat de maten aan het andere wagentype moeten worden aangepast, bijvoorbeeld aan een open wagen, een koel- of rongenwagen enzovoort. Ook voor seriebouw leent deze werkmethode zich uitstekend, want in verhouding gaat het maken van bijvoorbeeld vijf wagens tegelijk heel wat sneller dan het bouwen van een enkele